ترک تبریزی در رویداد سالانه فناوری مالی، اکوسیستم نوآوری بانک را ترسیم کرد
مرتضی ترک تبریزی، رئیس هیئت‌مدیره بانک تجارت در سخنرانی اخیر خود در «ششمین رویداد سالانه فناوری مالی و دومین رویداد فین تک و مسابقه استارتاپی داناساز» که در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار شد،به بررسی سیر تحول خدمات بانکی در کشور و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی نظام بانکی پرداخت. او با مرور گذشته و نگاهی به آینده، بر نقش جوانان، استارتاپ‌ها، داده و فناوری‌های نوین همچون بلاکچین و هوش مصنوعی تأکید و اقدامات و برنامه‌های بانک تجارت در این زمینه را تشریح کرد.
مرور سیر تحول بانکداری در دهه‌های اخیر
او در ابتدای سخنان خود مسیر تحول بانکداری در ایران را مرور کرد: «زمانی مردم با تلفن و ترفندهای ابتدایی از تلفن‌بانک استفاده می‌کردند و حتی ارسال فکس به مشتری نوعی تحول محسوب میشد. سپس کارت‌های بانکی و خودپردازها وارد شدند. ما ورود دستگاه‌های خودپرداز را تجربه کردیم؛ آن زمان بانک سپه حدود ۵۰ دستگاه و بانک ملت ۲۰ دستگاه داشت. بانک ملت نام عابربانک و بانک سپه نام خودپرداز را انتخاب کرده بودند. زمانی که امکان انتقال وجه بین حساب‌های بانک ملت از طریق خودپرداز فراهم شد، این موضوع به‌عنوان یک تحول بزرگ شناخته میشد.»
وی ادامه داد: «با ایجاد سامانه شتاب، بانک‌ها به هم متصل شدند و مشتریان توانستند از درگاه‌های مختلف عملیات بانکی انجام دهند. در ابتدا فقط مانده‌گیری و گردش حساب ارائه میشد، اما به مرور اینترنت‌بانک و سپس شاپرک همه سرویس‌ها را توسعه دادند. همراه‌بانک‌ها به تدریج جایگزین شعب شدند؛ به‌گونه‌ای که در دهه ۸۰ اگر می‌گفتند بانک‌ها باید در بحران شعب خود را باز نگه دارند، امروز کافی است همراه‌بانک فعال باشد و دیگر نیازی به شعب نیست.»
رئیس هیئت‌مدیره بانک تجارت با تأکید بر لزوم سازگاری با تحولات فناوری گفت: «بانک‌ها امروز در شرایطی هستند که از یک‌سو نیازهای مشتریان و از سوی دیگر فناوری مدام تغییر می‌کند. اینجاست که جوانان و استارتاپ‌ها اهمیت دارند. آنها سریع، علاقه‌مند و آشنا با حوزه‌های نو هستند.»
داراوان؛ نمونه‌ای از یک اپلیکیشن غیربانکی به پشتوانه بانک
رئیس هیئت‌مدیره بانک تجارت سپس به نقش توسعه نرم‌افزارهای موبایلی پرداخت: «در این سال‌ها اپلیکیشن‌های متعددی به بازار آمدند که حتی ارتباط مستقیمی با بانک نداشتند. شرکت‌های دیگر این خدمات را ارائه می‌کردند، اما هم‌افزایی آنها با بانک بود که موجب ارائه سرویس ویژه میشد. نمونه بارز این اپلیکیشن‌ها داراوان است؛ محصولی که در تکنوتجارت توسعه یافته است و امکان خرید انواع توکن‌ها را با زیرساخت بلاکچین فراهم کرده است. ما در بانک تجارت این موضوع را جدی گرفته‌ایم و جلو می‌بریم.»
او با اشاره به جایگاه بانک تجارت افزود: «بانک تجارت در حوزه شرکتی سرآمد است. حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد ضمانت‌نامه‌های سیستم بانکی و بیش از ۳۰ درصد اعتبارات اسنادی در بانک تجارت صادر می‌شود. نفوذ بانک در صنایع بزرگ و دانشگاه‌ها طی سال‌های مختلف گسترده بوده است. به جای تأمین مالی تک‌تک مشتریان، رویکرد تامین مالی زنجیره تأمین را اتخاذ کردیم. تاکنون بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان در این سامانه جریان یافته است. این مسیر توسط یک گروه فین‌تک طراحی شده و با سیاست‌های دولت و بانک مرکزی پیش می‌رود.»
بانکداری پیش‌دستانه و بانکداری تعبیه‌شده نیاز امروز هستند
ترک تبریزی تأکید کرد: «امروز مشتری می‌خواهد بدون خروج از موبایل، همه خدمات را دریافت کند. مشتری بانک یا تکنولوژی را نمی‌بیند، فقط می‌خواهد نیازش سریع برآورده شود؛ حتی خرید سهام را بتواند وثیقه تسهیلات قرار دهد. اینجا دو نوع بانکداری مطرح است: بانکداری پیش‌دستانه، یعنی بانک پیش از درخواست مشتری نیاز او را شناسایی کند؛ و بانکداری تعبیه‌شده، یعنی بانک در همه تعاملات حضور داشته باشد بدون آنکه دیده شود.»
تمرکز بانک تجارت بر حاکمیت داده
رئیس هیئت‌مدیره بانک تجارت سپس به اهمیت هوش مصنوعی اشاره کرد: «سال‌ها داده جمع کرده‌ایم و اکنون می‌توانیم با ابزارهای هوش مصنوعی سرویس‌های متنوعی بدهیم. این سرویس‌ها هزینه‌ها و حجم نیروی انسانی را کاهش می‌دهند. اما چالش‌هایی داریم: داده‌های ناقص و کثیف، ابزارهای ناکافی، مدل‌های یادگیری ناقص و ناپیوسته، ریسک داده‌ها و الزامات بانک مرکزی.»
مرتضی ترک تبریزی ادامه داد: «سال‌هاست با این پنج چالش در حوزه داده دست و پنجه نرم می‌کنیم. راهکار ما، ایجاد زیرساخت‌های اساسی است. بانک تجارت روی حاکمیت داده تمرکز کرده و تلاش کرده‌ایم با اکوسیستم‌سازی، داده‌ها فقط یک بار تولید و همان‌جا مصرف شوند. موضوع تعریف داده هم اهمیت دارد. یکی از مشکلات بانک‌ها نبود گلاسوری داده و تعاریف واحد است. ما برای مدیریت این موضوع، ساختار حاکمیت داده ایجاد کرده‌ایم. یک مرجع مشخص (مالک داده) مسئول تعریف و ابلاغ تعاریف واحد است. همچنین یک شرکت تخصصی به نام «داتا» برای اجرای پروژه‌های داده ایجاد کرده‌ایم که تمرکز آن بر پاک‌سازی داده، یکپارچه‌سازی، تدوین گلاسوری، مدیریت متادیتا و ردیابی تبار داده است.»
تکنوتجارت؛ بازوی توسعه محصولات و کسب‌وکارهای فین تک
رئیس هیئت‌مدیره بانک تجارت درباره نقش فین‌تک‌ها افزود: «اخیرا در رویداد چالشگران هوش مصنوعی، از کارکنان بانک بیش از ۵۰۰ ایده جمع‌آوری شد که ۱۰ ایده برتر برای اجرا انتخاب شده اند. برای توسعه فناوری‌های نوین، آزمایشگاه‌هایی در حوزه بلاکچین و توکنایز ایجاد کرده‌ایم. این پروژه‌ها آغاز شده و با سرعت پیش می‌رود و در ماه‌های آینده خبرهای بیشتری خواهید شنید. همچنین آزمایشگاه محصولات یا همان سندباکس فعال شده است. این اقدامات با کمک شرکت تکنوتجارت انجام شده است که بازوی بانک تجارت در حوزه اقتصاد دیجیتال و فین‌تک است و سرمایه‌گذاری خطرپذیر بانک و توسعه محصولات و کسب‌وکارهای فناورانه را مدیریت می‌کند.»
ترک تبریزی درباره بخش بانکداری خرد گفت: «برای مشتریان حقیقی نیز معاونت بانکداری خرد را ایجاد کرده‌ایم. این معاونت به‌طور مستمر نیازها را بررسی و محصولات جدید ارائه می‌کند. در ماه‌های اخیر محصولات متعددی تولید و عرضه شده‌اند که استقبال خوبی داشته‌اند. بانکداری پلتفرمی نیز در سامانه‌هایی مثل اکوتام پیاده‌سازی شده است. در این مدل، بانک فقط بخش مالی را انجام می‌دهد و سایر بخش‌ها بر عهده بازیگران دیگر است. بانک نقش نگهدارنده پلتفرم و توسعه‌دهنده زمین بازی را ایفا می‌کند.»
سازوکارهای حاکمیتی، مدیریت ریسک و تطبیق با مقررات
رئیس هیئت‌مدیره بانک تجارت در بخش پایانی سخنان خود به موضوع مدیریت ناکافی و ریسک اشاره کرد: «باید ریسک‌ها را جامع ببینیم؛ نه فقط نرخ سپرده بلکه تجهیزات، مشتریان و فناوری اطلاعات. در بانک تجارت سازوکارهای حاکمیتی، مدیریت ریسک و رعایت مقررات در این زمینه به کار گرفته شده است. سند اشتهای ریسک فناوری اطلاعات تدوین شده و اداره امنیت اطلاعات با حمایت هیئت‌مدیره ایجاد شده است. سرعت تحولات بالاست و نیازهای مشتری زیاد است. اگر هوشیار نباشیم، یک اشتباه می‌تواند آخرین اشتباه ما باشد و به خروج منابع و مشتریان منجر شود که جبران آن بسیار دشوار است.»
او سخنان خود را این‌گونه جمع‌بندی کرد: «مسیر ما دشوار و پرهزینه است، اما تجربه‌ای ارزشمند محسوب می‌شود. این کار دردسرهای زیادی دارد و نیازمند ارتباطات گسترده است. با این حال، این تجربه می‌تواند در اختیار همه قرار گیرد تا برای کشور کاری انجام دهیم و از این پیچ تاریخی عبور کنیم.»
